GRANİTLER HAKKINDA RADON /RADYASYON GERÇEĞİ

Son bir kaç yıldır granit tezgâh kullanımının artmasıyla birlikte, piyasada doğal granitin insan ve çevre sağlığına zarar veren radyasyon yaydığı söylentileri de çoğalmıştır. Bu söylentiler evlerine malzeme seçmekte olan tüketicilerin aklını kanştırmaktadır. Günlük hayatımızda yüzyüze geldiğimiz malzemeler hatta yediğimiz, içtiğimiz birçok gıda maddesi radyasyon içermektedir. Örneğin içtiğimiz su ve kahvede de radyosyon vardır burada önemli olan bu radyasyonun insan ve çevre sağlığını tehdit eden miktarda olup olmadığıdır. Bu noktadan bakıldığında Doğal granit radyasyon açısından insan sağlığı için kesinlikle herhangi bir tehlike teşkil etmeyen evlerimizde gönül rahatlığı ile kullanabileceğimiz bir yapı malzemesidir.

RADYOAKTİVİTE VE DOĞAL TAŞLAR

İnsanlar doğal radyasyon kaynakları içeren bir dünya içinde yaşamaktadırlar. Uranyum238  Toryum232 serileri ve Potasyum40 milyarlarca yıl yarı ömürleri ile yaşadığımız topraklarda, içtiğimiz sularda, soluduğumuz havada bulun makta, içten ve dıştan radyas-yonlara maruz kalmamıza neden olmaktadırlar. Radon, uranyum serisi elemanlarından olan Ra-226,nın bozunması ile oluşur.

Uluslararası Radyasyon Korunması Komitesi (ICRP), radona maruz kalmayı sınırlandırarak limit değerler tavsiye etmiş ve yıllık doz için bir eylem seviyesi tespit etmiştir. Eylem seviyesinin, 3-10 mSv (300-1000 mrem) arasında sınırlandırılması tavsiye edilmiştir. Bu doz değerlerine karşılık gelen radon konsantrasyonu evler için 200-600 Bqm-3, iş yerlerinde ise 500-1500 Bqm-3 arasında olacak şekilde bir değer tespit edilmesi önerilmiştir. Radonun asıl kaynağının uranyum olması nedeniyle radon konsantrasyonu yerkabuğu üzerinde bölgeden bölgeye değişiklikler göstermektedir. Bu nedenle radon konsantrasyonunda izin verilen limit değerlerde ülkeler arasında değişiklikler göstermektedir.
İngiltere'de bu değer 200 Bqm-3, Avrupa ülkelerinde 400 Bqm-3, yeni inşa edilecek binalarda 200 Bqm-3, Kanada'da ise 800 Bqm-3 olarak kabul edilmiştir. Türkiye'de ise bu değer Radyasyon Güvenliği Yönetme-liği'nde 400 Bqm-3 olarak belirlenmiştir. Aşağıda değişik doğal ve yapay radyasyon kaynakları ve yıllık dozları verilmektedir. Insan yıllık bazda yaklaşık 360 milirem radyasyona doğal ve yapay yollarla maruz kalmaktadır. En çokta Radon etkisine uğramaktadır. Avrupa Birliği Komisyonu "Çevre, Nükleer Güvenlik ve inşaat Korunumu Komisyonu" tarafından 1999 yılında yayımlanan "Yapı Malzemelerinin Doğal Radyoaktivitelerine Karşı Radyolojik Korunma Prensipleri" başlıklı çalışmada genel olarak kullanılan yapı malzemeleri için belirlenmiş radyoaktivite limitleri genelde şu şekilde tarif edilmektedir.

Tuğla, beton gibi yapı malzemelerinde  150 Bq kg-1
Duvar kaplama fayanslarında 200 Bq kg-1
Altyapı inşaatı ve yollar 1000 Bq kg-1

GRANİT NE KADAR GÜVENLİ BİR MALZEMEDİR?

Granit güvenli bir yapı ve kaplama malzemesidir. Binlerce yıldan beri kullanıla gelmiştir ve granit-Radon ilişkisi yıllardır bilimsel olarak çalışılmış bir konudur Oluşum kökenine bağlı içeriğindeki radyoaktivite adeta uyuyan bir içerik niteliğinde olup insan ve çevre sağlığı bakımından çok güvenli seviyelerde radon çıkışı yapan bir malzeme olduğu için çok güvenli bir doğal malzemedir.

Tabloda görüldüğü gibi 1 kg granit ile 1 kg kahve aynı oranda radyoaktivite taşımaktadır. Unutulmamalı ki doğadaki her madde mutlaka kendi içinde radyoaktivite taşır. Önemli olan bunun insan sağlığına zararlı olup olmamasıdır.

GRANİT IÇERISINDEKI DOĞAL RADYOAKTİVİTE SEVİYESİ NEDİR?

Evlerimizde kullandığımız granitten yapılmış mutfak tezgâhlar, fayanslar, dekoratif amaçlı diğer nesneler ve kaplama malzemelerinin ne kadar radyasyon yaydığını ve insanların bu radyasyonun ne kadarını soluduğunu halkımızın büyük bir çoğunluğu bilmemektedir.

Granitler genel olarak ortalama % 35 Kuvars, % 45 Potasyumlu feldspatlar ve mika(biyotit) minerallerinden oluşmaktadır. Granit içerisinde bulunan beyaz ve pembe feldspatlar potasyum 40 (40K) içerirler, siyah renkli mikalar(biyotitler) ve horn-blends ler de 40K, Uranyum ve Toryum içermektedirler. Granit içerisinde eser halde bulunan zirkon, apatit ve sfen v.b. tali minerallerin içeriğinde de Uranyum ve Toryum yer alabilmektedir. Aşağıda dünyada en çok satılan 137 granit örneği üzerinde yapılmış bir çalışmada elde edilen değerler verilmektedir.

Dünyada en çok satılan 137 granit örnekleri üzerinde ölçülen doğal radyonüklid ışıma aktivite konsantrasyon değerleri (Bq/kg)

Diğer radyasyon kaynaklan ile karşılaştırıldığında (ev içerisinde ve dışında) granitten yapılma ürünlerden ortaya çıkan emisyonun önemsenmeyecek kadar az olduğu ölçülen değerlerden görülmektedir. Örneğin evdeki granitten yapılmış bir mutfak tezgâhından çıkacak radyoaktivite miktarı evdeki diğer radyasyon kaynaklanndan (beton, tv, sigara v.b.) çıkacak ev içi atmosferindeki toplam miktann milyonda birinden bile daha düşük seviyededir.

GRANİT İÇERİSİNDEKİ RADYASYON TEHLİKELİ DEĞİLDİR! SIKÇA SORULAN SORULAR VE CEVAPLAR!

SORU 1. Radyasyon Nedir?

CEVAP 1. Kısaca hareket halindeki enerji olarak tanımlanabilen Radyasyon yaşamın bir parçasıdır lsı ve ışık güneşten gelen radyasyonun doğal formudur. Bunların yanı sıra mikrodalgalar; radyo dalgalara, radar; X-ışınlan, gama ışınları radyasyonun diğer türleridir. Bunlar çevremizde doğal olarak bulunduğu gibi yapay olarak da elde edilmektedir. Radyasyon, madde üzerinde meydana getirdiği etkilere göre;

• İyonlaştıncı radyasyon (X-ışınlan, gama ışınları, affa, beta radyasyonlan, kozmik ışınlar, nötronlar)
• İyonlaştıncı olmayan radyasyon (ultraviyole, kızılötesi, radyo dalgalan, mikrodalgalar) şeklinde sınıflandırılır. Baz istasyonlan, cep telefonları, mikrodalga fırınlar!, radarlar, yüksek gerilim hatları iyonlaştıncı olmayan radyasyon kaynaklandır. Aktivite; radyoaktif maddenin belirli bir zaman aralığ ındaki bozun ma miktandır. Aktivite Birimi Becquerel (Bq ) 'dir. Dünya Genelinde Doğal Radyasyon Kaynaktan nedeniyle alınan yıllık etkin doz 2.4 mSv'(240 mrem)dir: Tıp alanında çalışan radyasyon görevlilerinin aldiklan dozun yıllık ortalaması 1-5 mSv (100-500 mrem) civanndadır. Çernobil nedeniyle Türk Halkının aldığı kişisel doz ortalaması 0.5 mSv'(50 mrem)dir.

SORU 2. Evimizde kullandığımız granit mutfak tezgâhı ne kadar radyasyon yayar ve evde kullanılan diğer malzemelere göre radyasyon içeriği ne kadar farklıdır?

CEVAP 2. Bilim adamları ve uzmanlar tarafından yapılan ölçüm ve hesaplamalar göstermiştir ki, granitten yapılma ortalama büyüklükteki bir mutfak tezgâhında 4 ppm (milyonda bir) Uranyum konsantrasyonu mevcuttur. Yaydığı Radon gazı miktan da dış havadaki Radon miktarının 270 000 de birisine karşılık gelmektedir. Bir insan 365 gün granit tezgâhı üzerinde yaşaması halinde yapılan hesaplamalarda tüm dış kaynaklardan gelebilecek Radon miktarının % 1,15 ine karşılık gelecek bir emisyon maruz kalmaktadır. Kaldı ki yıl boyunca tezgâh üzerinde yaşamak da mümkün görülmeyecek bir harekettir.

SORU 3. Nükleer Radyasyonun Kaynakları Nelerdir? Radon Neden Zararlıdır?

CEVAP 3. Bütün canlılar radyasyonla birlikte yaşamakta, hayatın bir parçası olarak dış uzay ve güneşten gelen kozmik ışınlar, yer kabuğunda bulunan radyoizotoplar dolayısıyla toprak ve yapı malzemeleri, su ve gıdalar gibi doğal kaynaklardan ve bunlara ilave olarak da yapay kaynaklardan ışınlanmaktadır İnsanlar; yaşam standartları, yaşadıkları ortamlann fiziksel özellikleri ve coğrafi şartlara bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte yaklaşık 2,5 mSv yıllık doza maruz kalmaktadır. Doğal kaynaklardan alınan dozun en önemli bileşeni, radon gazı ve onun kısa yan ömürlü bozunma ürünleridir. Bu yolla maruz kalınan radyasyonun ortalama yıllık dozu 1.3 mSv’dir.

Genelde insanlar zamanlarının hemen hemen %90'ını kapalı mekânlarda geçirdikleri için radona maruz kalmaları önemli bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Binalardaki radon kaynağının büyük bir kısmı, binanın temelindeki toprak ve kayalarda. Radonun büyük kısmı, binalara, altındaki toprak ya da kayalardan girer Radon ve diğer gazlar, toprak boyunca yükselir, binanın altında hapsolur. Hapsolan bu gazlar, basınç oluşturur. Evlerdeki hava basıncı genelde topraktaki basınçtan daha düşüktür. Binanın altındaki bu yüksek basınç nedeniyle gazlar yerden ve duvarlardan, daha çok çatlak ve boşluklardan, bina içlerine sızarlar. Radon özellikle yeraltı suyu olmak üzere, suda da çözünebilir. Tipik olarak, musluktan akan su içindeki radonun 10000'de biri havaya yayılır. Sudaki radon miktan arttıkça, bina içindeki radon düzeyi de artacaktır inşaat sektöründe kullanılan yapı malzemelerinde bulunan eser miktardaki uranyum da binalardaki radon düzeyini arttırıcı etmenlerden

SORU 4. Granit tezgâh üzerinde hazırlanan yiyecekler (meyve-sebze) nasıl etkilenebilir? Yiyeceklerin bünyesine radyasyon girerek besin zinciri yoluyla insana geçermi?

CEVAP 4. Kesinlikle hayır. Sadece Uranyum gibi radyoaktivite elementler eğer su içerisinde çözünürse ve yiyecekler tarafından absorbe edilmesi halinde yiyeceklere geçebilir. Bilindiği gibi Granit en fazla çözünmeyen ozelliğe sahip katı malzemelerden birisidir ve su ile çözülmesi olanaksızdır Yiyeceklerdeki radyoaktivitenin içeriği ise dış havadan ve içerisinde yetiştirildiği toprak yapısından kaynaklanmaktadır. Granit tezgâhlarının yiyeceklerle etkileşimi olanaksızdır.